Dnia 15 czerwca 2023 r. TSUE wydał dwa istotne dla frankowiczów wyroki, w których po raz kolejny wypowiedział się zarówno o możliwości dochodzenia roszczeń odszkodowawczych banku, jak i możliwości zabezpieczenia przez sąd, spłat rat kredytu na czas procesu o unieważnienie umowy kredytu.

Sprawa C – 520/21

W wyroku wydanym w sprawie C-520/21 Trybunał stwierdził, że określenie skutków jakie pociąga za sobą stwierdzenie nieważności umowy należy do sądu krajowego, który powinien działać w zgodzie z przepisami UE i dyrektywy 93/13, albowiem nie reguluje ona bezpośrednio skutków nieważności umowy zawartej między przedsiębiorcą a konsumentem po usunięciu nieuczciwych warunków. Celem tej zgodności jest przywrócenie sytuacji zarówno prawnej jak i faktycznej konsumenta oraz odstraszający charakter sankcji wynikających z dyrektywy.

Trybunał uznał, że celom tym nie stoi na przeszkodzie dochodzenie przez konsumenta roszczeń wykraczających poza zwrot miesięcznych rat i odsetek za zwłokę, co też powinno przyczynić się do zniechęcenia przedsiębiorców do włączania nieuczciwych warunków do umów zawieranych z konsumentami. Takie konsekwencje finansowe banku powstałe w wyniku unieważnienia umowy z tej przyczyny, będą mogły skutecznie odstraszyć banki od tej praktyki.  Ocena tych konsekwencji będzie należała jednak do sądu krajowego w świetle okoliczności danej sprawy, z uwzględnieniem zasady proporcjonalności.

Trybunał wskazał też, że wzmocnieniem sankcji odstraszających banków jest nieprzyznanie im „uprawnień” do dochodzenia roszczeń wykraczających poza zwrot wypłaconego kapitału oraz poza zapłatę ustawowych odsetek za zwłokę, albowiem pozostaje to w sprzeczności z celami dyrektywy 93/13.

W ocenie Trybunału ochrona konsumentów przyznana przez dyrektywę 93/13 nie może być zagrożona. Ochrona ta jest nadrzędna i żaden interes ekonomiczny czy finansowy banków, nie może stanąć ponad interes kredytobiorców. Konsument powinien mieć prawo wyboru dochodzenia swoich praw, zagrożonych przez banki w wyniku stosowania klauzul niedozwolonych. Nie można bowiem dopuścić do tego, aby jedyną konsekwencją wprowadzenia postanowień niedozwolonych było wyeliminowanie klauzul zawierających nieuczciwy warunek i kontynuowanie wykonania umowy. Nie wpłynie to bowiem w żaden sposób na niedozwoloną praktykę banków. To nieważność umowy jest konsekwencją stosowania niedozwolonych klauzul, wobec czego nie można dopuścić do tego, aby banki czerpałyby korzyści finansowe czy gospodarcze ze swojego niezgodnego z prawem zachowania, a dodatkowo otrzymały odszkodowanie za niedogodności nim wywołane.

Argumenty banków dotyczące zachwiania stabilności rynków finansowych pozostają bez znaczenia dla wykładni dyrektywy, której jedynym celem jest ochrona interesów konsumentów. Zadaniem, banków, które podlegają odpowiednim nadzorom bankowych instytucji krajowych, jest organizacja działalności w sposób zgodny z dyrektywą 93/13. Przyznanie im ww. uprawnień prowadziłoby więc jedynie do obejścia przepisów dyrektywy. Zadaniem sądu krajowego jest więc rozstrzygnięcie sprawy zgodnie z orzeczeniem Trybunału. Orzeczenie to wiąże w ten sam sposób wszystkie sądy krajowe w podobnych sprawach.

Sprawa C – 287/22

We wskazanej sprawie wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczył wykładni art. 6 ust. 1 i art. 7 ust. 1 dyrektywy Rady 93/13/EWG, jak również zasad skuteczności i równoważności w sporze konsumentów przeciwko GETIN NOBLE BANK S.A. Sprawa dotyczyła dopuszczalności uwzględnienia przez sąd wniosku o zastosowanie środków tymczasowych mających na celu zawieszenie wykonania umowy kredytu hipotecznego indeksowanego do waluty obcej do czasu wydania ostatecznego orzeczenia w sprawie zwrotu kwot nienależnie zapłaconych na podstawie nieuczciwych warunków zawartych w tej umowie.

Trybunał mając na uwadze przepisy Unii[1] oraz przepisy prawa polskiego[2] orzekł, że artykuł 6 ust. 1 i art. 7 ust. 1 dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. należy interpretować w ten sposób, że: „stoją one na przeszkodzie orzecznictwu krajowemu, zgodnie z którym sąd krajowy może oddalić złożony przez konsumenta wniosek o zastosowanie środków tymczasowych mających na celu zawieszenie, w oczekiwaniu na ostateczne rozstrzygnięcie w przedmiocie unieważnienia zawartej przez tego konsumenta umowy kredytu ze względu na to, że owa umowa kredytu zawiera nieuczciwe warunki, spłaty rat miesięcznych należnych na podstawie wspomnianej umowy kredytu, w sytuacji gdy zastosowanie takich środków tymczasowych jest konieczne dla zapewnienia pełnej skuteczności tego orzeczenia„.

W sprawach frankowych klientów Getin Noble Bank S.A. istotne jest jednak to, że przedmiotowy wyrok nie do końca dotyczy ich aktualnej sytuacji z tym konkretnym bankiem, będącym w restrukturyzacji i rychłej upadłości. Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym został bowiem złożony do TSUE jeszcze przed ogłoszeniem restrukturyzacji banku i przed złożeniem wniosku o jego upadłość (postanowienie Sądu Okręgowego w Warszawie XXVIII Wydział Cywilny (Polska) z dnia 24 marca 2022 r., wpłynęło do Trybunału w dniu 3 maja 2022 r.,). Jak wynika z wyroku TSUE z dnia 15 czerwca 2023 r., nie dotyczy on aktualnego stanu faktycznego i prawnego tego banku. Sądy krajowe więc, o tyle o ile do tej pory nie kierowały się zapisami art. 135 ustawy o BFG, będą miały dodatkowy argument do uwzględniania wniosków o zabezpieczenie, bez względu na to, czy będzie to Getin Noble Bank S.A. czy inny bank. W istocie problem w sprawach, w których sądy krajowe oddalały wnioski o zabezpieczenie ze względu na zapisy art. 135 ustawy o BFG, nie został jednoznacznie rozwiązany. Nie wiadomo bowiem czy przepis ten powinien zostać uznany za zgodny czy też sprzeczny z przepisami Unii, w tym dyrektywy 93/13 oraz czy interes konsumentów i w tym przypadku winien zostać uznany za nadrzędny.

Na odpowiedź na to pytanie należy jeszcze poczekać.

Autor: radca prawny Aldona Paluch z Kancelarii Radcy Prawnego Aldona Paluch Radca Prawny Mediator

____________________________________

[1] art. 6 ust. 1 i art. 7 ust. 1 dyrektywy 93/13

[2] w art. 3851 k.c., art. 410 k.c., art. 189 k.p.c., art. 7301 k.p.c., art. 731 k.p.c., art. 755 k.p.c.